فرق گلیم و گبه چیست؟ گبه بهتره یا گلیم؟
فهرست عناوین
فرش به عنوان کفپوشی با اصالت، قدمتی دیرینه دارد که مواردی چون گلیم فرش، جاجیم و گبه در زیرمجموعه‌های آن قرار می گیرند. هر کدام از این موارد یعنی فرش، گلیم، جاجیم و گبه کاربرد ویژه‌ای دارند و برای پوشش بخش خاصی از فضای خانه، مکان‌های عمومی و اداری و مانند آن به کار می‌روند. گلیم و گبه دو نمونه از کفپوش‌های محبوب هستند. بارزترین تفاوت گلیم و گبه شیوه بافت است. دومین فرق گلیم و گبه نوع الیاف استفاده شده است. گبه اکثرا با ترکیب پشم و موی بز بافته می‌شود؛ اما گلیم با پشم گوسفند بافته می‌شود.
تفاوت جاجیم و گلیم فرش درست مثل فرق گلیم و گبه در نحوه بافت، نوع الیاف به کار رفته و بسیاری موارد دیگر است که سعی می‌کنیم در ادامه با جزییات بیشتری به تفاوت گلیم و گبه بپردازیم تا هنگام خرید دقیقا بدانید چه محصولی برای پوشش کف خانه شما مناسب است. فرش کاشان نیز به عنوان یکی از شرکت‌های تولیدی محبوب و مشهور فرش ایران مجموعه گسترده‌ای از انواع گلیم فرش ماشینی و فرش ماشینی را ارائه می‌دهد که می‌توانید فرش یا گلیم فرش مورد نظرتان را در بین محصولات این مجموعه انتخاب کنید.
گلیم فرش چیست؟
گلیم فرش هم به شکل دستی و هم به شکل ماشینی بافته می‌شود. اینکه گلیم فرش ماشینی چیست و چه تفاوتی با گلیم فرش دستی دارد، موضوعی است که سعی می‌کنیم آن را در همین قسمت توضیح دهیم. گلیم فرش بیشتر در مناطقی که عشایر مشغول به دامپروری بوده‌اند بافته می‌شده است و الیاف استفاده شده در بافت گلیم از پشم گوسفندان تهیه می‌شده است. بهترین گلیم، گلیم بافته شده از پشم گوسفندان مرینوس استرالیایی است که یک الیاف وارداتی بوده و ظرافت و لطافت خوبی به گلیم می‌دهد. در واقع، معیار کیفیت گلیم است. یعنی هرچه الیاف لطیف‌تری در بافت گلیم استفاده شود، کیفیت بالاتری خواهد داشت.
گلیم و قالی از این نظر با هم متفاوت هستند که گلیم فاقد گره و پرز بلند است؛ چرا که در بافت گلیم تنها دو المان تار و پود دخیل هستند. به علاوه، نقش و طرح به کار رفته روی گلیم متناسب با منطقه‌ای که گلیم بافته می‌شود انتخاب می‌شود که فرهنگ منطقه مورد نظر را به تصویر می‌کشد. طرح استفاده شده در بافت گلیم شامل طرح ترمه، گل و بوته، حیوانات، اشکال هندسی همچون مربع، لوزی، مثلث و شش ضلعی است. به علاوه، برخی از نقش‌ها و طرح‌ها نیز با الهام از طبیعت بافته می‌شود. به مرور زمان و با ورود تکنولوژی، بافت گلیم از حالت دستی به حالت ماشینی نیز تبدیل شد و بسیاری از شرکت‌های فرش بافی در کنار انواع فرش، گلیم ماشینی نیز تولید می‌کنند.
مطلب مرتبط: تفاوت فرش و گلیم فرش
گبه چیست؟
گبه برخلاف گلیم پوششی پرزدار است و الیاف به کار رفته در بافت آن از پشم بز گوسفند تهیه می‌شود. به علاوه وجود گره در بافت گبه به همراه پرز بلند، این محصول را در دسته فرش دسته‌بندی می‌کند. اما، به اندازه فرش مرغوب نیست؛ چرا که پرز و گره‌های موجود در گبه ضعیف‌ترند.
در گذشته در بافت گبه طرح خاصی به کار نمی‌رفته است. اما، به مرور زمان طرح و نقوش سنتی در بافت گبه به کار برده شده است. طرح استفاده شده در بافت گبه شامل طرح درخت، گل، خانه، شیر و حوض، اشکال هندسی چون مربع، لوزی، مستطیل و خطوط مورب است. گبه بیشتر توسط عشایر جنوب غربی ایران بافته می‌شود و چون سبک است، حمل و نقل آسان‌تری دارد. رنگ استفاده شده در بافت گبه نیز با طبیعت منطقه همخوانی دارد و بیشتر شامل رنگ‌هایی چون زرد، قرمز و بنفش است.
تفاوت گلیم و گبه در چیست؟
گلیم و گبه در عین شباهت، تفاوت‌هایی با هم دارند. شباهت این دو در دستباف بودن و هنر اصیل ایرانی بودن آن‌ها است. به علاوه در بافت هر دو از پشم گوسفند استفاده می‌شود که گاهی تفاوت‌هایی در الیاف به کار برده نیز وجود دارد. اماف فرش گلیم فرش با گبه در المان‌های مختلفی نهفته است که در ادامه همه موارد را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
شیوه بافت
فرق گلیم با گبه در شیوه بافت آن‌ها است. به این شکل که در بافت گلیم تنها دو المان تار و پود وجود دارد و این محصول حالتی تخت به گلیم می‌دهد و سه بعدی نیست. اما، گبه شامل پرز و گره نیز هست و حسی سه بعدی دارد. منظور از تار همان طول قالی یا گبه است که به شکل رشته نخ‌های موازی بافته می‌شود.
درحالی‌که، پود همان عرض قالی یا گلیم است که به شکل تارهای موازی بوده و تارها از لابلای آن عبور می‌کنند و در مجموع گلیم را تشکیل می‌دهد. پرز نیز همان ارتفاع قالی یا گبه است که به آن حجم می‌دهد. در بافت گبه از سه تا هشت پود استفاده می‌شود و ارتفاع آن در بافت گبه به یک سانتی‌متر هم می‌رسد. پس در یک کلام می‌توان گفت که گلیم دو بعدی است و گبه سه بعدی!
نوع الیاف استفاده شده
گبه معمولا از ترکیب پشم با موی بز بافته می‌شود. اما، در بافت گلیم از پشم گوسفند استفاده می‌کنند. در حالی‌که، الیاف به کار رفته در فرش دستی معمولا از پشم، کرک، ابریشم و مانند آن است و در فرش‌های ماشینی از الیاف مصنوعی استفاده می‌کنند.
دار قالی
دار قالی به دو صورت افقی و عمودی وجود دارد که دار افقی قابل حمل‌تر است و به همین جهت، عشایر در بافت انواع گلیم و گبه از این نوع دار استفاده می‌کنند.
طرح و نقشه
فرق گبه با گلیم در طرح و نقشه آن است. اجرای طرح روی گبه به دلیل سه بعدی بودن و علاوه بر تار و پود، چرز داشتن آزادی عمل بیشتری به بافنده می‌دهد تا بتواند نقشه‌های خلاقانه‌ای را خلق کند. اما، گلیم فرشی دو بعدی است و اجرای هر طرحی روی آن امکان پذیر نیست. بنابراین، گبه طرح و نقشه متنوع‌تری نسبت به گلیم دارد. به علاوه، در بافت گبه، طرح و نقشه استفاده شده بیشتر طبق تصورات ذهنی ایجاد می‌شود و این موضوع کمک می‌کند هیچ دو گبه‌ای به یک شکل نباشد.
اندازه و وزن
همانطور که در بالا اشاره شد، گبه فرشی متشکل از تار، پود و پرز است که به فرش بعد می‌دهد و متعاقبا باعث می‌شود وزن گبه بیشتر از وزن گلیم باشد. به لحاظ ابعاد باید گفت که هر دو کمتر از 6 متر بافته می‌شوند. اما، گاهی گلیم بلندتر از گبه است ولی در این حالت نیز بیشترین ابعاد در نظر گرفته شده برای بافت هر دو 6 متر بوده است.
سرعت بافت
گبه و فرش با نام پرز بافی و گلیم با نام تخت بافی شناخته می‌شوند و این نامگذاری به دلیل شیوه متفاوت بافت این دو است. بنابراین، شاید اینطور به نظر برسد که گبه به دلیل داشتن تار و پود و پرز، دیرتر از گلیم که تنها شامل تار و پود است بافته شود. اما، اینطور نیست؛ چرا که بافت گبه از روی نقشه اجرا نمی‌شود و زاییده ذهن بافنده است و همین موضوع بر سرعت بافت گبه اضافه می‌کند. بنابراین، سرعت بافت گبه بیشتر از گلیم است.
تمیز کردن و شستشو
گبه از گلیم سنگین‌تر است. ولی به لحاظ ابعاد، گاهی گلیم بلندتر از گبه است. شستشوی گبه سخت‌تر از گلیم هم اندازه آن است. به همین دلیل فرق گبه و گلیم در شستشوی راحت‌تر گلیم است. نکته قابل توجه این است که برای شستن گلیم فرش بهتر است آن را به دست افراد خبره بسپارید تا بدون وارد کردن آسیبی گلیم فرش شما را بشویند؛ چرا که گلیم فرش تنها دارای تار و پود است و ممکن است بافت آن خیلی محکم نباشد.
رنگ بندی
فرق گلیم با گبه در رنگ بندی به کار رفته در این دو محصول نهفته است. گلیم تنوع رنگ بندی بیشتری نسبت به گبه دارد. مگر اینکه بخواهید گلیم و گبه ماشینی تهیه کنید که از الیاف مصنوعی تهیه شده است و دامنه رنگ بندی در آن گسترده‌تر از حالت دستباف است.
کاربرد
گبه به دلیل پرزهای بلندی که دارد، نسبت به گلیم فرش نرم‌تر است و این ویژگی گبه را برای پوشش کف اتاق خواب کاربردی و مناسب می‌کند و در مقابل، گلیم بافت زبرتری دارد که برای فضای اتاق خواب مناسب نیست. اما، برای خرید کفپوشی برای راهرو یا آشپزخانه انتخاب گلیم گزینه بهتری نسبت به گبه است؛ چرا آشپزخانه و راهرو دو فضای پرتردد است که هم پاخور بالایی دارد و هم ممکن است کفپوش زودتر در این محیط کثیف شود.
بنابراین، خرید گلیم برای آشپزخانه و راهرو مناسب‌تر است؛ چرا که دیر کثیف می‌شود و شستن آن راحت‌تر است و سنگین نیست. نکته قابل توجه اینجاست که برای پوشش کف پذیرایی بیشتر از فرش استفاده می‌شود و گلیم و گبه در این مکان قابل استفاده نیستند. در واقع گلیم و گبه به کالایی لوکس تبدیل شده‌اند که به عنوان یک قطعه دکوراتیو در دکوراسیون مدرن استفاده می‌شوند.
قیمت
در رابطه با فرق گلیم و گبه به لحاظ قیمت باید گفت که تفاوت قیمت در این دو محصول به عوامل مختلفی چون کیفیت بافت، ابعاد گلیم و گبه، ظرافت طرح و نقش و تعداد رنگ به کار رفته در این دو بستگی دارد. به همین جهت، ممکن است گاهی گبه از گلیم گران‌تر باشد و یا برعکس! برای خرید گلیم فرش ماشینی می‌توانید به شرکت نگین بوم مراجعه کنید یا به صورت آنلاین خرید خود را انجام دهید و در وقت و زمان خود صرفه‌جویی کنید.
مزایا و معایب گبه
گبه مزایا و معایبی دارد که قبل از خرید بهتر است با این موارد آشنا باشید تا با دید باز و آگاهی بیشتر این کالا را انتخاب کنید:
مزایای گبه
- گبه به دلیل الیاف پشمی که در ساختار آن به کار رفته بادوام است و پاخور بالایی دارد.
- گبه نرم و ضخیم است.
- گبه به صورت طبیعی رنگرزی می‌شود.
- طرح و نقشه استفاده شده در گبه ساده و زیبا است و تنوع بالایی دارد.
- برای داشتن چیدمانی بکر و نوستالژی گبه گزینه بسیار مناسبی است.
معایب گبه
- آسیب پذیری در برابر بید
- گبه باید به صورت منظم جارو شود
- پرز بلند گبه، این کفپوش را مستعد جمع کردن مو می‌کند
گبه برای چه دکوراسیونی خوب است؟
گبه امروزه بیشتر جنبه تزیینی دارد و در دکوراسیون مدرن استفاده می‌شود. بافت نرم گبه به گونه‌ای است که این کفپوش زیبا را برای پوشش کف اتاق خواب مهیا می‌کند.
مزایا و معایب گلیم فرش
گلیم فرش به عنوان زیرمجموعه‌ای از فرش به حساب می‌آید که بافت آن به ویژه در بین عشایر و مردم مناطق کویری بسیار رونق داشته است و برای حفظ این سنت سعی شده است گلیم فرش‌ها به شکل ماشینی نیز تولید شوند. گلیم فرش شامل مزایا و معایب زیر است:
مزایای گلیم فرش
- نبود پرز باعث شده است گلیم فرش بافت محکمی داشته باشد و طول عمر آن بیشتر شود.
- به دلیل استحکام بالا می‌توان از گلیم در مکان‌های شلوغ و پر رفت و آمد استفاده کرد.
- گلیم سبک‌تر از گبه است و جابجایی آن بسیار راحت‌تر است.
- گلیم دیر کثیف می‌شود و تمیز کردن آن نیز خیلی راحت قابل انجام است.
معایب گلیم فرش
- گلیم فرش فاقد پرز است و نشستن روی آن کمی سخت است و حس راحتی ندارد.
- هنگام شستشوی گلیم فرش باید مراقب باشید که تار و پود آن صدمه نبیند.
گلیم برای چه دکوراسیونی خوب است؟
گلیم برای دیزاین و طراحی دکوراسیون داخلی خانه، روی دیوار، مبل، کوسن و کف مناسب است. به علاوه برای پوشش کف آشپزخانه و راهرو که نیاز به فرشی با میزان پاخور بودن زیاد است، بین گبه و گلیم، گلیم بهترین انتخاب است. طرح سنتی گلیم این کفپوش زیبا را برای تزیین دکوراسیون کلاسیک و سنتی مهیا می‌کند. البته، این روزها گلیم‌های فانتزی نیز به بازار عرضه شده است که باعث می‌شود بتوانید آن را در دکوراسیونی مدرن نیز پهن کنید.
در نهایت گبه بهتره یا گلیم؟
در پاسخ به این سوال که گبه بهتره یا گلیم، بهتر است جزییات فرق گلیم و گبه را مرور کنیم تا به پاسخ واحدی برسیم. گلیم یک فرش دو بعدی فاقد پرز است که نشستن روی آن کمی سخت است و بافت زبر و زمختی دارد. به همین جهت، برای پوشش مکان‌های پر رفت و آمد مثل راهرو یا آشپزخانه مناسب است. اما، گبه بافت نرمی دارد و طرح و نقشه خاصی را دنبال نمی‌کند.
به همین جهت، تنوع طرح در گبه بسیار زیاد است؛ چرا که زاییده ذهن خلاق بافنده است و برای پوشش کف اتاق خواب گزینه مناسبی است. گبه و گلیم هر دو در ابعادی کمتر از 6 متر بافته می‌شوند و این یک عیب برای هر دو به حساب می‌آید. بنابراین، اینکه گبه بهتره یا گلیم؟! بسته به تصمیم شما دارد که بخواهید کدام قسمت خانه را با آن‌ها تزیین کنید و به لحاظ رنگ بندی، الیاف استفاده شده در بافت هر کدام، طرح و نقشه، دوام و ماندگاری به دنبال چه ویژگی در گبه یا فرش هستید؟
اما، در حالت کلی، گبه دوام بیشتری نسبت به گلیم دارد و طرح و نقشه استفاده شده در آن با توجه به خلاقیت بافنده تعیین می‌شود. گبه محصولی برخاسته از دل طبیعت است و رنگ‌های به کار برده شده در آن نیز درون مایه‌ای از طبیعت اطراف محلی که بافته شده است را به تصویر می‌کشد.
سؤالات متداول
برای منزل گلیم بخریم یا گبه؟
اگر می‌خواهید کف آشپزخانه یا راهرو را پوشش دهید، بهتر است گلیم بخرید. برای پوشش کف اتاق خواب نیز بهتر است گبه تهیه کنید و برای پوشش کف پذیرایی فرش با تعداد شانه بالا بهترین گزینه است.
گلیم طول و عمر بیشتری دارد یا گبه؟
طول عمر گبه به دلیل نوع بافت آن که دارای تار، پود و پرز است، بیشتر از گلیم است که تنها شامل تار و پود است و یک فرش دو بعدی است.