تفاوت فرش و گلیم فرش چیست؟ راهنمای جامع و کامل
Table of Contents
تفاوت فرش و گلیم فرش را می‌توان از کاربرد آن‌ها تشخیص داد. زمانی که صحبت از انتخاب فرش به میان می‌آید، ابتدا باید در میان گستره عظیم این کفپوش زیبا، موردی که برای فضای مد نظر شما مناسب است را انتخاب کنید. فرش، گلیم فرش، قالی و انواع مختلف دیگر که بومی شهرهای مختلف ایران است این مجموعه بزرگ را تشکیل می‌دهد. برای خرید انواع فرش می‌توانید فرش کاشان را به عنوان برندی شناخته شده و معتبر در زمینه ارائه محصولات با کیفیت و در طرح‌های متنوع انتخاب کنید. در رابطه با گلیم فرش باید گفت که این محصول در واقع تکنیک بافت ساده‌تری نسبت به فرش دارد و طرح و بافت آن با فرش متفاوت است. برای بررسی فرق گلیم و فرش با ما همراه باشید.
فرش ماشینی چیست؟
فرش یکی از صنایعی است که قدمت دیرینه‌ای در آسیا، به ویژه در ایران دارد و به دو صورت فرش ماشینی و دستی تولید می‌شود. اما اینکه فرش ماشینی چیست و چه مزایایی دارد، موضوعی است که سعی می‌کنیم کمی بیشتر در رابطه با آن توضیح دهیم. فرش ماشینی همانطور که از نامش پیدا است، با استفاده از ماشین و روش‌های اتوماتیک تولید می‌شود و رنگبندی و طرح‌های بسیار متنوعی را به کمک دستگاه می‌توانند روی آن ایجاد کنند. دو ویژگی فرش ماشینی شانه و تراکم آن است که زیبایی، استحکام و کاربرد آن در جای مخصوص را تعیین می‌کند.
گلیم فرش چیست؟
در برابر انواع فرش‌های موجود در بازار شاید به بخشی در فرش فروشی بر بخورید که طرح‌های متفاوت‌تری نسبت به فرش‌های ماشینی یا دستی دارد و بافت آن کمی متفاوت است. این تفاوت نشان می‌دهد که شما با طرح دیگری از یک فرش روبرو هستید که گلیم فرش نام دارد. اما، گلیم فرش چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ گلیم فرش کمی متفاوت‌تر از فرش بافته می‌شود. این محصول زیبا شامل خطوط افقی و عمودی است و در بافت آن معمولا از گره زنی استفاده نمی‌شود. به همین دلیل، نسبت به فرش سبک‌تر است و بافت متراکمی ندارد که این موضوع خود فرق گلیم فرش و فرش است. گلیم فرش بافت مسطحی دارد که به کمک پشم و پنبه بافته می‌شود و طرح استفاده شده در آن بسیار ساده است و مثل بافت فرش پیچیدگی ندارد. به همین جهت، به عنوان یک پوشش کف لاکچری و رسمی نمی‌توان از آن استفاده کرد. امروزه برای حفظ سنت گذشته بیشتر در محیط آشپزخانه یا اتاق خواب از گلیم فرش استفاده می‌شود.
مزایا و معایب فرش ماشینی
فرش‌های ماشینی در انواع طرح، نقش و رنگ بافته می‌شوند که به هر مقدار تراکم و شانه بالاتری داشته باشند، جذابیت بیشتری دارند اما عمر و ماندگاری کمی هم خواهند داشت. برای خرید فرش ماشینی باید از مزایا و معایب آن مطلع بودن که شامل موارد زیر هستند:
مزایا
- فرش‌های ماشینی در مقایسه با سایر فرش‌ها انعطاف‌پذیری مناسبی دارند.
- می‌توان از انواع طرح‌های سنتی تا مدرن آن را برای منزل تهیه کرد.
- فرش‌های ماشینی قیمت مناسب‌تری داشته و بیشتر مردم توانایی خرید آن را دارند.
- به وسیله خدمات قالیشویی می‌توان از ایجاد حساسیت فرش ماشینی جلوگیری کرد.
معایب
- فرش‌های ماشینی عمر کوتاه‌تری نسبت به فرش‌های دستباف دارند.
- جذابیت کمتری از نزدیک نسبت به سایر فرش‌های دستباف دارند.
- فرش‌های ماشینی به دلیل اینکه از مواد پلاستیکی تولید می‌شوند، گرما و سرمای کمتری را حفظ می‌کنند.
- پرزهای فرش ماشینی می‌تواند به مرور زمان باعث ایجاد حساسیت تنفسی شوند.
مزایا و معایب گلیم فرش
گلیم فرش هم در مقایسه با فرش ماشینی دارای مزایا و معایب مخصوص به خود است که حین خرید می‌توان هر یک از آن‌ها را مد نظر قرار داد و سپس یکی از انواع آن را برای فضای دلخواه خریداری کرد.
مزایا
گلیم فرش بدون پرز بوده و به راحتی می‌توان آن را تمیز کرد.
نبود پرز در تولید گلیم فرش‌ها موجب ایجاد حساسیت تنفسی همچون فرش‌های ماشینی نمی‌شود.
گلیم فرش‌ها معمولا دارای طرح و نقش سنتی هستند که می‌توان برای آشپزخانه، اتاق خواب و راهرو از آن استفاده کرد.
سفت بودن و استحکام بالای گلیم فرش موجب دوام بالای آن می‌شود.
معایب
گلیم فرش‌ها بر خلاف فرش‌های ماشینی بدون پرز بوده و اصلا نرم و لطیف نیستند.
سفت بودن ساختار گلیم فرش موجب شده است که نشیمن روی آن راحت نباشد.
در بافت گلیم فرش به دلیل اینکه از نخ خاب‌های کوتاه‌تری استفاده می‌کنند، ضخامت بالایی همچون موکت دارند.
تفاوت فرش و گلیم چیست؟
فرش به دو صورت ماشینی و دستباف در بازار موجود است و رنگبندی و طرح‌های متنوعی دارد. گلیم نیز یکی از پوشش‌های دیگری است که بیشتر برای استفاده در اتاق خواب یا آشپزخانه مناسب است؛ چرا که ساختاری ساده و طرحی ویژه دارد. یعنی نه آنقدر رسمی است که بتوانید از آن در پذیرایی استفاده کنید و نه آنقدر ساده است که برای دکوراسیون اتاق خواب و آشپزخانه مناسب نباشد. به همین جهت، استفاده از هر دو در کنار این تفاوت‌ها، اختلاف‌های دیگری دارد.
ساختار اصلی بافت
ساختار فرش به فرم سه بعدی است. قسمت سه بعدی بودن فرش شامل تار که بخش طولی فرش است، پود که بخش عرضی آن است و پرز قالی که ارتفاع فرش است و در مجموع باعث می‌شود فرش حالتی سه بعدی داشته باشد. اما، گلیم فرش به نحوی بافته می‌شود که دو بعدی و مسطح است و فاقد ارتفاع است. پیچیده شدن پرز به دور تار و پود باعث می‌شود بافت فرش محکم شود. اما، در گلیم تنها تار و پود وجود دارد و تنها پود است که به دور تار می‌پیچد و با فشرده سازی حالتی منسجم پیدا می‌کند.
مواد اولیه
گلیم قدمت بیشتری دارد و از گذشته تا به امروز برای بافت گلیم از نخ پشم و پنبه به شکل سنتی استفاده می‌شده است. اما، در بافت فرش در کنار پشم، از نخ‌های مصنوعی مانند پلی پروپیلن، نایلون، اکریلیک، ابریشم طبیعی و مصنوعی و مانند آن استفاده می‌شود. در واقع، تفاوت فرش و گلیم فرش به صورت بنیادی از تفاوت در ماده اولیه این دو محصول نشات می‌گیرد.
تفاوت دار فرش با گلیم
فرش ماشینی توسط دستگاه‌های مخصوص و طی روندی خاص بافته می‌شود. درحالی‌که، برای بافت گلیم و فرش دستباف به دار احتیاج است. دار استفاده شده در بافت این دو نیز متفاوت است. دار گلیم به شکل افقی و خوابیده روی زمین است. درحالی‌که، دار فرش به شکل عمودی است.
طرح و نقشه
طرح و نقشه‌ای که برای بافت فرش استفاده می‌شود به دلیل سه بعدی بودن فرش بسیار متنوع است. درحالی‌که، در بافت گلیم به دلیل نداشتن پرز، تنها از طرح‌های محدودی استفاده می‌شود که برخلاف فرش، بسیار ساده است.
سرعت بافت
سرعت بافت فرش ماشینی به این دلیل که با دستگاه‌های صنعتی انجام می‌شود بسیار بالا است. درحالی‌که، در بافت فرش دستباف، زمان بسیار زیادی بین 6 ماه تا یکسال یا بیشتر زمان لازم است. برای بافت گلیم فرش نیز به این دلیل که معمولا ابعاد کمی دارد و تنها کافی است طول و عرض آن را ببافید زمان کمی لازم است. اما، در هر حال، سرعت بافت فرش ماشینی اولین رتبه را از آن خود می‌کند. سپس، گلیم و در نهایت فرش دستی که بافت آن طول می‌کشد.
مقدار مواد اولیه
در بافت فرش به دلیل داشتن تار، پود و پرز و گره‌هایی که زده می‌شود، در هر رج بین 100 تا 200 گره باید بزنید تا بتوانید فرش را به ثمر برسانید. بنابراین، با یک حساب کوچک می‌توان دریافت که اگر قرار باشد فرش پشمی 6 متری را ببافید، به 50 کیلوگرم نخ یا ماده اولیه احتیاج دارید. اما، برای بافت گلیم تنها باید 9 کیلوگرم ماده اولیه را تهیه کنید.
نحوه شستن
گلیم و فرش هر دو بعد از مدتی استفاده نیاز به شستشو دارند تا تمیز شده و گردوغباری در لابلای لایه‌های تار و پود آن‌ها باقی نماند. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که شستن گلیم بسیار راحت‌تر از شستن فرش است؛ چرا که فرش ضخامت و تراکم بیشتری دارد و بافت آن پیچیده‌تر است. به همین دلیل، زمانی که آب را به خود جذب می‌کند، وزن آن بیشتر شده و سنگین می‌شود. اما، گلیم همچنان سبک و قابل حمل خواهد بود. هرچه تعداد شانه و تراکم فرش بیشتر باشد، تعداد گره‌های استفاده شده در هر متر عرضی بیشتر و فرش متراکم‌تر است. بنابراین، به طور مثال، نحوه شستن فرش 1200 شانه نسبت به فرش 700 شانه متفاوت است.
کاربرد
همانطور که در بالا اشاره کردیم، تفاوت فرش و گلیم فرش به تفاوت در ضخامت این دو وابسته است. به همین جهت، پایه تفاوت در کاربرد فرش و گلیم از میزان ضخامت و ارزش این دو محصول نشات می‌گیرد. از گلیم فرش به دلیل نازک بودن، نمی‌توان در نقاطی که کف سردی دارد استفاده کرد. به علاوه گلیم برای پهن کردن در پذیرایی مناسب نیست و تنها برای پهن کردن در فضایی خودمونی قابل استفاده است. گلیم نسبت به فرش دستباف لطافت کمتری دارد.
اصل و نسب
گلیم قدمتی طولانی‌تر از فرش دارد و هنوز در بافت آن از پنبه و پشم استفاده می‌شود. فرش دستباف نیز به همین شکل است. اما، با ورود تکنولوژی و حضور فرش ماشینی در بازار می‌توان گفت که اصل و نسب فرش ماشینی به زمان حضور پر رنگ تکنولوژی باز می‌گردد.
فرایند تولید
فرایند تولید فرش به صورت دستی و ماشینی است. فرش ماشینی به کمک دستگاه تولید می‌شود. اما، گلیم فرش با استفاده از دار افقی انجام می‌شود. در این حالت، بافت گلیم به شکل مسطح است و تارهای عمودی و پود افقی کنار هم شکل نهایی گلیم را می‌سازند. اما، فرش در کنار تار و پود شامل پرز نیز هست که به فرش ضخامت و عمق می‌دهد و با توجه به کیفیت مواد به کار رفته، کیفیت آن نیز افزایش پیدا می‌کند.
ماندگاری و طول عمر مفید
گلیم فرش به دلیل بافت نازک‌تری که نسبت به فرش دارد و فاقد گره و پرز است، زودتر از بین می‌رود و بافت آن از هم می‌پاشد. به همین جهت، طول عمر فرش بیشتر از گلیم فرش است. در این میان، طول عمر فرش ماشینی بیشتر از طول عمر فرش دستباف و گلیم است.
قیمت و ارزش گذاری
قیمت فرش بیشتر از گلیم است. به طور مثال، قیمت فرش 1200 شانه 12 متری با تراکم 3600 در نگین بوم به مبلغ 16 میلیون تومان است که این مبلغ با توجه به تغییرات نرخ مواد اولیه و نوسان بازار دلار ممکن است تغییر کند. در حالی‌که، قیمت گلیم فرش 12 متری 228،000 تومان است که این قیمت نیز تحت تاثیر نوسان بازار ممکن است تغییر کند. برای مقایسه بیشتر قیمت انواع فرش و گلیم فرش می‌توانید به سایت نگین بوم یا نام لاتین neginboom مراجعه کنید و در کنار مشاهده طرح‌های مختلف، قیمت‌ها را نیز بررسی کنید.
ابعاد
فرش‌ها معمولا در ابعاد مختلف کمتر از 12 متر و بیشتر از آن به صورت فرش 36 متری نیز بافته می‌شود و حتی می‌تواند به صورت سفارشی در ابعاد بلندتری نیز بافته شود. در حالی که، گلیم‌ها معمولا در ابعاد کوچکی بافته می‌شوند و بزرگترین گلیم بافته شده، حدود 12 متر بوده است. گلیم فرش‌هایی که به شکل پادری بافته می‌شوند در ابعاد 80 × 50 متر مربع بافته می‌شود.
میزان پرز
همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم، در بافت فرش سه عامل مهم تار، پود و پرز که به ترتیب به شکل طول، عرض و ارتفاع است؛ در واقع ساختار فرش را می‌سازد. اما، گلیم تنها شامل دو خط طولی و عرضی و فاقد پرز است و نبود پرز باعث می‌شود ضخامت گلیم فرش کاهش پیدا کند. بنابراین، در بین اتواع تفاوت فرش و گلیم فرش می‌توان گفت که گلیم فاقد پرز است.
جمع بندی مطالب
تفاوت فرش و گلیم فرش در میزان تراکم این دو است. تراکم فرش ماشینی بیشتر است. به همین دلیل، شیک‌تر به نظر می‌رسد و برای استفاده در مکان‌هایی که کف آن سرد است مناسب‌تر از گلیم فرش است. به علاوه، تفاوت فرش با گلیم فرش در طرح آن نهفته است. فرش طرح و رنگبندی بیشتری نسبت به گلیم دارد. این دو محصول از ساختار و مواد اولیه گرفته تا میزان مواد اولیه استفاده شده در هر کدام، نوع داری که این دو فرش روی آن بافته می‌شود و بسیاری موارد دیگر متفاوت هستند. اما، هر کدام کاربرد و زیبایی منحصر به فردی دارند که می‌توانید با توجه به فضایی که قرار است فرش یا گلیم را پهن کنید، دست به خرید بزنید و خانه خود را با طرح و نقوش اصیل ایرانی زیبا کنید.
سؤالات متداول
فرش و گلیم فرش چه تفاوتی با هم دارند؟
تفاوت فرش و گلیم در ساختار بافت و مواد اولیه، تفاوت در دار فرش و گلیم و نحوه فرایند تولید، سرعت بافت، طرح و نقشه، مقدار مواد اولیه، نحوه شستن، اصل و نسب، کاربرد، طول عمر، قیمت، میزان پرز و ابعاد وجود دارد.
گلیم فرش بخریم بهتره یا فرش ماشینی؟
بسته به فضایی که قرار است فرش یا گلیم فرش را پهن کنید، باید تصمیم بگیرید. گلیم فرش تراکم کمی دارد و برای جای سرد مناسب نیست.